Хандар

​

Бұрындық ханның қазақ тарихында аты жарқырап көрінген тұсы — XV ғасырдың 70-90-шы жылдары болды. Бұл жылдар Қазақ хандығы үшін күшею, нығаю және қазақ халқының этникалық территориясын біріктіру жолындағы күрес кезеңі еді.

Уәли хан (1741-1821) - Орта жүздің ханы болған (1781-1821) Абылай ханның екінші әйелі қарақалпақ қызы Сайман ханымнан туған үлкен ұлы. Жасынан билікке араласып, арғын тайпасының билеушісі болды, бірнеше рет әкесінің тапсырмасымен елшіліктерді басқарды.

​

Тәуке қазақ қоғамында аса беделді болса да оның саяси қарсыластары да аз емес еді. Кезінде
Тәукеге қарсы ашық бас көтере алмағандар енді оның ұрпақтарын биліктен ығыстыруды ойластыра
бастады. Тәукенің ұлы Қайып ханды қыс айында аң аулап жүргенде оған бақталас әулеттің
басында тұрған Абылай сұлтанның (бұл Абылай хан емес) адамдары 1723 жылдың басында
қапысын тауып өлтірді. Осыдан соң Абылай сұлтан ел арасында «Қанішер Абылай» атанып кетті.
Алайда қастандық жасаушылардың таққа ұлы хан ретінде Әбілқайырды отырғызуды көздеген
мақсаттары орындалмай, қазақтың атақты үш биінің қолдауымен ұлы хандыққа Тәукенің басқа ұлы Болат отырды.

Әйгілі әз-Жәнібектің немерелері арасынан Қасым ханның соңғы әйелінен туған кенжесі Қожа Ахмед хан ағасы Мамыш хан өлгеннен кейін Ембі мен Жайық арасындағы Байұлы руларының қолдауымен ақ киізге отырғызылып, осы өңірдің ханы болып жарияланды.

Қасым хан дүниеден өткеннен соң, Жайық пен Жем бойындағы өздерінің атамекендерін қайтарып алуды, осылайша батыстағы Қырым хандығының, солтүстік-батыстағы Қазан хандығының және оңтүстік-батыстағы Астрахан хандығының қыспағынан құтылуды ойластырған ноғайлар Еділ бойынан шығысқа жылжып, алғаш Мамаш ханмен текетіреске барған болса, енді 1523-1524 жылдары таққа отырған Тахир ханмен жағаласты.